Er zijn allerlei soorten beenklachten. Denk aan dikke enkels, spataders, etalagebenen, nachtelijke spierkrampen en rusteloze benen. De oorzaken van de klachten verschillen, en daarmee ook de beste behandeling.
Oorzaken beenklachten
De meeste beenklachten hebben te maken met de doorbloeding van de benen. Om te zorgen dat het bloed in de benen omhoog kan stromen richting het hart, spannen spieren rondom de aders in de benen zich aan. De aders worden hierdoor platgedrukt en leeggeknepen. Dit mechanisme heet de kuitspierpomp. Hierbij zorgen kleppen in de aders ervoor dat het bloed wel naar het hart kan stromen, maar niet terug naar de benen. De kleppen en spierpompen functioneren met het ouder worden minder goed. Dit gebeurt ook bij veel staan, overgewicht en tijdens de zwangerschap. Vocht kan zich hierdoor in de benen ophopen, met als gevolg dikke enkels, onderbenen en voeten. De benen voelen dan moe en zwaar, kunnen jeuken en pijn doen.
Bij beginnende spataders kun je naast deze klachten ook beenkrampen en rusteloze benen hebben. Spataders ontstaan doordat de aders door ophoping van het bloed verwijderen. Ze zien eruit als blauwe, kronkelende, bobbelige aders. Bij de meeste mensen zorgen spataders niet voor klachten. Wel kunnen door een slechte doorbloeding wondjes op benen en voeten ontstaan.
Soorten beenklachten
Sommige krijgen in hun slaap pijnlijke spierkrampen. Vaak in de kuit, soms ook in de voet of dij. De spieren trekken dan plotseling samen. Dit gaat meestal binnen een paar minuten over. Je kunt je tenen naar je toetrekken om de kramp eruit te krijgen. De oorzaak is niet duidelijk. Mogelijk zijn de zenuwen die de spier aansturen overgevoelig of hyperactief. Uitlokkende factoren zijn intensief sporten, te weinig drinken, vochtophoping in de benen, zwangerschap en bepaalde geneesmiddelen.
Bij rusteloze benen heb je de onweerstaanbare neiging je benen voortdurend te bewegen. Dat komt door een merkwaardig, onaangenaam, kriebelend, tintelend gevoel of kramp in de onderbenen. Dit ervaar je vaak tijdens het inslapen. De enige remedie is de benen bewegen. Rusteloze benen kunnen geen kwaad, maar kunnen je wel uit de slaap houden. Je hebt meer kans op de aandoening als die veel in je familie voorkomt. Ook zwangeren hebben er vaker last van. Andere mogelijke risicofactoren zijn bloedarmoede, een langzaam werkende schildklier en slechtwerkende nieren. Roken, alcohol, koffie, overgewicht en weinig bewegen kunnen de klachten verergeren. Sommige geneesmiddelen kunnen ze uitlokken of verergeren.
Etalagebenen
Aderverkalking in de beenslagaders kan etalagebenen veroorzaken. Bij inspanning krijgen de beenspieren te weinig zuurstof. Al na een kleine afstand lopen kun je dan last krijgen van pijn, kramp en vermoeidheid. Na een paar minuten rust verdwijnt de pijn. De naam etalagebenen verwijst naar de korte loopafstand die je achter elkaar kunt lopen, van etalage naar etalage. Etalagebenen komen vooral voor na je 60e. Vaak blijven de klachten in de loop van de jaren stabiel, maar soms komen de pijnklachten steeds sneller. Door het verder dichtslibben van de bloedvaten in de benen kunnen zweren ontstaan en kan zelfs weefsel in het been afsterven.
Roken is de belangrijkste oorzaak. Etalagebenen treden vaak op bij degenen met risicofactoren voro hart- en vaatziektes. Denk aan diabetes, hoge bloeddruk en erfelijke aanleg.
Wat kun je zelf doen?
Stoppen met roken is het allerbelangrijkste. Verder is het zowel bij dikke enkels en spataders als bij etalagebenen belangrijk te blijven bewegen, ook al heb je pijn. Probeer steeds iets langer te lopen. Bij dikke enkels of spataderen is het daarnaast beter om niet te lang stil te staan of lang met je benen omlaag te zitten. Ga bij spataders een paar keer per dag op je tenen staan. Zorg ervoor dat de rand van je stoelzitting de bloeddoorstroming in je bovenbenen niet afknelt.
Houd wondjes aan je voeten en benen goed in de gaten. Vooral bij diabetes, omdat de genezing van wondjes hierbij moeizaam kan verlopen. Het is belangrijk je voeten goed te verzorgen: dagelijks wassen, goed drogen en even zonder sokken en schoeisel lopen.
Probeer nachtelijke spierkrampen te voorkomen door overdag goede schoenen te dragen, je slaaphouding te veranderen, rekoefeningen te doen voro het slapengaan en je benen te masseren. Verder helpen een warm bad, voldoende drinken en minder intensief sporten. Bij rusteloze benen kan overdag voldoende bewegen helpen.
Het verminderen van overgewicht is bij alle klachten het advies.
Zelfzorgmiddel
Geen enkel zelfzorgmiddel is aan te raden. Bij alle klachten is een gezonde leefstijl het meest effectief. Bij dikke enkels of spataders zijn aangemeten steunkousen soms nuttig. Vraag hierover advies aan je apotheker of huisarts.
Ginkgo biloba-extract zorgt dat het bloed makkelijker door de vaten stroomt. Aleen bij etalagebenen is er enig bewijs van de werkzaamheid. Ginkgo heeft vaak weinig bijwerkingen, maar kan misselijkheid, hoofdpijn en allergische huidreacties veroorzaken. Ook kan het effect hebben op de bloedstolling en een wisselwerking hebben met een aantal andere geneesmiddelen.
Niet te gebruiken middelen
Een aantal plantaardige geneesmiddelen heeft mogelijk een beperkt effect. Maar dit effect is veel kleiner dan dat van stoppen met roken, loopoefeningen en steunkousen. Ook is de werking alleen bij kortdurend gebruik aangetoond en ontbreken gegevens over bijwerkingen op lange termijn. Daarom worden ze ook niet aangeraden. Voorbeelden zijn paardenkastanje, hydroxyethylrutosiden en muisdoorn.
Rode wijnstokbladextract vermindert mogelijk vochtophoping en pijn in de benen. Bijwerkingen zijn onder andere maag-darmklachten, duizeligheid en slaapstoornissen.
Omdat rode wijnstok het bloed mogelijk verdunt, is het aan te raden het gebruik ervan eerst te overleggen met je arts en apotheker. Overleg het gebruik ook met de trombosedienst als je fenprocoumon of acenoccoumarol gebruikt.
Sommige alternatieve genezers promoten chelatietherapie. Zo’n infuus met de synthetische stof EDTA zou de kalkafzettingen in de aders oplossen. Een positief effect hiervan is nooit aangetoond. Wel kunnen er ernstige overgevoeligheidsreacties optreden. Deze therapie wordt daarom sterk afgeraden.